Türk Ticaret Kanunu, ticaret şirketlerinin iki türlü bölünebilmesini öngörmüştür: (i) Tam Bölünme (ii) Kısmi Bölünme
Tam Bölünme
Tam bölünmede bölünen şirketin tüm payları ve malvarlığı bölünür ve başka şirketlere devrolunur. Bölünen şirketin ortakları, devralan şirketler nezdinde pay ve haklarını iktisap eder. Tam bölünme ile devrolunan şirket sona erer ve ticaret sicilinden silinir.
Kısmi Bölünme
Kısmi bölünmede şirketin pay ve malvarlıklarının bir kısmi bölünür. Burada da bölünen şirketin ortakları, devralan şirket nezdinde pay ve hak iktisap eder. Bölünen şirket varlığını sürdürür ve devredilen pay ve malvarlığı karşılığında devralan şirket nezdinde pay ve haklar devam eder. Bu şekilde bölünen şirket, yavru şirketini oluşturur.
Geçerli Bölünmeler
Yalnızca sermaye şirketleri ve kooperatifler, sermaye şirketleri ve kooperatiflere bölünebilir. Şahıs Şirketleri, Türk Ticaret Kanunu’nda düzenlenen bölünmeye konu olamazlar.
Şirket Payları ve Haklarının Korunması
Bölünmede şirket pay ve haklarının korunmasında, birleşme sırasında ortakların pay ve haklarının korunmasına ilişkin hükümler uygulanır. Konuya ilişkin yazımıza buradan ulaşabilirsiniz. Buna göre bölünen şirketin ortaklarının, mevcut ortaklık paylarını ve haklarını karşılayacak değerde, devralan şirketin payları ve hakları üzerinde istemde bulunma hakları vardır. Bu değer, mevcut pay oranı olabileceği gibi bu oranın gerçek değeri kadar bir nakdi veya ayni bir mal veya hak da olabilir.
Oranların Korunduğu Bölünme
Bölünen şirketin ortaklarına devralan şirket nezdinde ortaklık pay ve hakkı tahsis edilen bölünmeye “ortaklığın korunduğu bölünme” denir.
Oranların Korunmadığı Bölünme
Bölünmeye katılan şirketlerin bir kısmı veya tamamında, şirket payları üzerinde yukarıda bahsedilen değerler dikkate alınarak değişim yapılan bölünmeye “oranların korunmadığı bölünme” denir.
Bölünmeye Katılan Şirketlerin Sermayeleri
Sermayenin Azaltılması
Kısmi bölünme uygulanarak bölünen şirketin paylarının ayrılması nedeniyle sermayesi azalır. Bu azalmada, Türk Ticaret Kanunu’nun sermayenin azaltılmasına dair hükümleri uygulanmaz.
Sermaye Artırımı
Bölünme sonucu pay devralan şirketin sermayesi, ortakların pay ve haklarını koruyacak şekilde artırılır.
Burada Türk Ticaret Kanunu’nda düzenlenen ayni sermaye konulmasına ilişkin hükümler uygulanmaz.
Kayıtlı sermaye sistemi öngörülmüşse, müsait olmasa bile tavan değiştirmeden sermaye artırılabilir.
Yeni Şirket Kuruluşu
Bölünme çerçevesinde yeni bir şirketin kurulması öngörülüyorsa Türk Ticaret Kanunu ve Kooperatifler Kanunu’nun kuruluşa ilişkin hükümleri uygulanır. Sermaye şirketi kuruluşuna ilişkin yazımıza buradan ulaşabilirsiniz. Burada kurucuların asgari sayısı ve ayni sermaye konulmasına ilişkin hükümler uygulanmaz.
Ara Bilanço
Ara bilanço düzenlenmesi ile ilgili şirket birleşmesindeki düzenlemeye benzer bir düzenleme bulunmaktadır. Buna göre, bilanço tarihi ile bölünme sözleşmesinin imza veya bölünme planının düzenleme tarihi arasında 6 aydan fazla bir zaman geçmişse veya bilanço tarihinden sonra bölünen şirketlerin malvarlıklarında önemli miktarda değişim yaşanmışsa, ara bilanço çıkarılır.
Bölünme Sözleşmesi, Bölünme Planı ve Bölünme Raporu
Bölünme Sözleşmesi ve Bölünme Planı
Bir şirket, bölünme ile malvarlıklarının bölümlerini var olan bir şirkete devrediyorsa, bölünen ve devralan şirketlerin yönetim organları tarafından bölünme sözleşmesi imzalanır.
Bir şirket, bölünme ile malvarlıklarının bölümlerini yeni kurulacak şirkete devrediyorsa, bölünen şirketin yönetim organı bir bölünme planı düzenler.
Yazılı olarak düzenlenen bölünme sözleşmesi/bölünme planı aşağıda düzenlenen nisaplar doğrultusunda şirketlerin genel kurullarında onaylanmalıdır.
Bölünme Sözleşmesi ve Bölünme Planının İçeriği
Bölünme Sözleşmesi/Bölünme Planı, aşağıdaki hususları özellikle içermelidir:
- Bölünmeye katılan şirketlerin ticaret unvanları, merkezleri ve türleri
- Aktif ve pasiflerin devir suretiyle bölümlere ayrılması ve tahsisi, bu bölümlerin her türlü varlıkları
- Payların değişim oranı, öngörülmüşse denkleştirme tutarı, bölünen şirket ortaklarının devralan şirket nezdindeki pay ve haklarına ilişkin açıklamalar
- Devralan şirketin, intifa senedi, oydan yoksun pay ve özel hak sahiplerine tanıdığı haklar
- Paylarda değişim olacaksa değişim tarzları
- Şirket paylarının bilanço karına hangi tarihten itibaren hak kazanacağı ve bu hakkın özellikleri
- Bölünen şirket işlemlerinin hangi tarihten itibaren devralan hesabına yapılmış kabul edileceği
- Yönetim kurulu üyelerine, müdürlere, yönetim hakkına haiz kişilere tanınan özel menfaatleri,
- Bölünme sonucu devralan şirkete geçen iş ilişkileri
Bölünme Raporu
Bölünen şirket ve devralan şirket yönetim organları bölünme hakkında ayrı ayrı veya birlikte bir bölünme raporu hazırlar. Bölünen pay ve haklar, yeni kurulacak şirkete devrolunacaksa bu rapor sadece bölünen şirket yönetim organı tarafından hazırlanır. Rapor, aşağıdaki hususları içermelidir:
- Bölünmenin amacı ve sonuçları,
- Bölünme Sözleşmesi veya Bölünme Planı,
- Bölünme ile yeni şirket kurulacaksa yeni şirketin esas sözleşmesi
- Payların değişim oranı, öngörülmüşse denkleştirme tutarı, bölünen şirket ortaklarının devralan şirket nezdindeki pay ve haklarına ilişkin açıklamalar,
- Değişim oranının saptanmasında payların değerlemesine ilişkin özellikleri,
- Bölünme dolayısıyla ortaklara ek ödeme yükümlülüğü doğacaksa bu yükümlülükler, diğer kişisel edim yükümlülükleri ve sınırsız sorumlulukları,
- Bölünmeye katılan şirketler farklı türlerde ise, ortakların yeni tür sebebiyle sorumlulukları,
- Bölünmenin işçiler üzerinde etkileri, varsa sosyal planın içeriği,
- Bölünmeye katılan şirketlerin alacaklıları üzerinde etkiler,
Bölünme Sözleşmesi/Planı ve Bölünme Raporu, bölünmenin tescil başvurusu için zorunlu belgelerdendir. Bu belgelerden birinin olmaması veya bu belgelerde yukarıdaki unsurların eksikliği halinde tescil talebi, ticaret sicil müdürlüğü tarafından yerine getirilmez.
Tüm ortakların onaylaması halinde küçük ve orta ölçekli şirketler, bölünme raporu düzenlemekten vazgeçebilirler.
İnceleme Hakkı
Bölünmeye katılan şirketlerden her biri, genel kurul kararından en az iki ay önce, şirket merkezlerinde, bölünmeye katılan şirketler arasında halka açık anonim şirket varsa SPK’nın uygun göreceği yerlerde aşağıdaki belgeleri ortaklarının incelemesine sunar:
- Bölünme Sözleşmesi/Bölünme Planı
- Bölünme Raporu
- Son üç yılın finansal tabloları, faaliyet raporları ve varsa ara bilanço,
Bölünmeye katılan şirketler, bu belgelerin nereye tevdi edildiklerini, nerede incelemeye hazır tuttuklarını Türkiye Ticaret Sicil Gazetesi ile ve sermaye şirketlerinde ayrıca şirketlerin internet sitelerinde ilan etmelidirler. Verilen ilanlarda, inceleme hakkının olduğu belirtilmelidir.
Bölünmeye katılan şirketler, küçük ve orta ölçekli şirketler ise ve şirketlerin tüm ortakları onaylarsa, inceleme hakkından vazgeçilebilir.
İnceleme hakkı sahipleri, yukarıda belirtilen incelemeye sunulacak belgelerden suret ve varsa basılı şekillerin verilmesini isteyebilir. Bunun için kendilerinden ücret veya masraf istenemez.
Bölünme Dışında Kalan Malvarlığı
Eğer malvarlığının bir kısmına ilişkin bölünme sözleşmesi veya bölünme planında tahsis yapılmamışsa:
- Tam bölünmede, sözleşme veya planda devralan şirketlere geçen net aktif malvarlığı oranına göre, tahsis edilmeyen malvarlığı üzerinde devralan tüm şirketlere paylı mülkiyet hakkı düşer.
- Kısmi bölünmede tahsis edilmeyen malvarlığı, bölünen şirkette kalır.
Malvarlıklarında Değişiklik
Bölünme sırasında bölünmeye katılan şirketlerin malvarlıklarında önemli ölçüde değişiklik olması durumunda Türk Ticaret Kanunu, birleşme sırasında malvarlıklarında değişiklik düzenlemesine atıf yapmıştır. Buna göre; Bölünme sözleşmesinin imza tarihi veya Bölünme Planının düzenlenme tarihi ile genel kurul onayına sunulacağı tarih arasında bölünmeye katılan şirketlerden birinin aktif veya pasif varlıklarında önemli değişiklik meydana gelmişse yönetim organı, bu durumu genel kuruluna ve diğer birleşen şirketlerin yönetim organlarına yazılı olarak bildirir. Bölünecek şirketin yönetim organları, bu durumda bölünme sözleşmesinde değişiklik yapılmasına veya bölünmeden vazgeçilmesine gerek olup olmadığı incelenir ve karara bağlanır.
Alacaklıların Korunması
Alacaklılara Çağrı Yapılması
Bölünmeye katılan şirketler, Türkiye Ticaret Sicil Gazetesinde 7’şer gün arayla 3 defa yapacağı ilanlarla, ayrıca bölünmeye katılan şirketler sermaye şirketi ise internet sitelerinde konulacak ilanla alacaklılarını alacaklarını bildirmek ve teminat altına alma isteminde bulunmak üzere çağırırlar.
Alacakların Teminat Altına Alınması
Bölünmeye katılan şirketler, yukarıda belirtilen ilanlardan itibaren 3 ay içinde istemde bulunan alacaklıların alacaklarını teminat altına almak zorundadırlar.
Eğer bölünme ile alacaklıların alacaklarının tehlikeye düşmeyeceği ispat edilirse, teminat gösterme yükümlülüğü ortadan kalkar.
Diğer alacaklıların alacaklarının tehlikeye düşmeyeceği ispat edilirse bölünmeye katılan şirketler, teminat altına almak yerine alacağı doğrudan ödeyebilir.
Sorumluluk
Bölünme Sözleşmesi/planı ile bir borç, devralan şirkete tahsis ediliyorsa o şirket birinci derece sorumlu, bölünmeye katılan diğer şirketler de ikinci derece sorumludur.
Bölünmenin Görüşüleceği Genel Kurullar ve Karar İçin Gerekli Nisaplar
Bölünecek şirket, anonim şirket ise, bölünmenin gündemde olduğu genel kurul toplantılarında mutlaka bakanlık temsilcisi bulunması gerekmektedir. Bakanlık temsilcisinin tayini için de genel kurul tarihinden önce, genel kurulun yapılacağı yer Ticaret İl Müdürlüğüne başvurularak temsilci tayini talep edilmelidir.
Nisaplar
Bölünme kararı için gerekli nisaplar konusunda birleşmeye ilişkin hükümlere atıf yapılmıştır. Buna göre:Aşağıda belirtilen şirketlerde sermayenin çoğunluğunu temsil etmesi kaydıyla, genel kurulda mevcut bulunan oyların en az ¾’ü ile Bölünme Sözleşmesi / Bölünme Planı onaylanabilir:
- Anonim şirketlerde,
- Kooperatif tarafından devralınacak sermaye şirketlerde,
Aşağıda belirtilen şirketlerde, tüm ortakların oylarının en az ¾’ü ile Bölünme Sözleşmesi / Bölünme Planı onaylanabilir:
- Limited şirketlerde,
- Kooperatiflerde,
Oranın korunmadığı bölünme öngörülmüşse, bölünen şirketin oy hakkına haiz ortaklarının en az %90’ı ile bölünme kararı alınabilir.
Bir anonim şirket bölünüyor ve bir limited şirket tarafından devralınıyorsa ve devralma ile ek yükümlülük veya kişisel edim yükümlülüğü öngörülüyorsa veya mevcut yükümlülük genişletiliyorsa bölünme sözleşmesi, oybirliği ile onaylanabilir.
Bölünme Sözleşmesinde / Bölünme Planında bölünen şirketin işletme konusunda değişiklik yapılması öngörülmüşse, ayrıca işletme konusu değiştirilmesi için, Türk Ticaret Kanunu’nda öngörülen nisaplar dikkate alınır.
Bölünmenin Tescil ve İlanı
Şirketlerin genel kurullarında, yukarıda belirtilen nisaplar doğrultusunda bölünme kararı alınmasıyla birlikte yönetim organları, öncelikle http://mersis.gtb.gov.tr üzerinden birleşme başvurusu yapmalı, başvuru numarası almalı ve aşağıdaki belgeler ile ticaret sicil müdürlüklerine tescil için başvurmalıdır:
- Tescil talepli dilekçe,
- Genel Kurul tarihinden 2 ay önce ilgililere inceleme hakkı verildiğine dair sicil gazetesi sureti,
- Alacaklılara, alacaklarının bildirilmesi ve teminat altına alınması istemleri bildirilen çağrılara ilişkin sicil gazetesi suretleri,
- Bölünmeye katılan şirketlerin bölünme kararını aldığı genel kurul toplantı tutanağının noter onaylı sureti,
- Bölünme Sözleşmesi / Bölünme Planı
- Bölünmeye katılan şirketlerce birlikte veya ayrı ayrı düzenlenmiş birleşme raporu,
- Birleşme, bakanlık veya bir resmi kurumun iznine tabi ise bu izin yazısı,
- Bölünme ile bölünen şirketin sermayesi azalıyorsa sermaye azalması için gerekli belgeler,
- Bölünme ile devralan şirketlerin sermayesi artıyorsa sermaye artırımına ilişkin belgeler,
- Bölünme ile yeni kuruluş yapılıyorsa kuruluş evrakları (Şirket kuruluşuna ilişkin yazımıza buradan ulaşabilirsiniz)
- Bölünen şirketin tam bölünmeyse tüm malvarlığı, kısmi bölünmeyse bölünen kısmına ilişkin değerlemeler, gerekirse sermaye azaltımına ilişkin hususlar, bölünme ile alacaklıların alacaklarının tehlikeye düşmediğine dair YMM/SMMM raporu ve müşavirin yetki belgesi.
Bölünme, ticaret siciline tescil ile geçerli olur.
Tam bölünme halinde bölünen şirket, bölünmenin tescili tarihi itibariyle sona erer.
Tam bölünme halinde tescil ile bölünen şirketin envanterinde bulunan tüm aktif ve pasifler, tescil ile bölünen şirketlere geçer. Kısmi bölünmede ise bölünme sözleşmesi/planında ve bölünme raporunda belirtilen aktif ve pasifler devralan şirkete geçer.
Ortakların Sorumlulukları
Bölünmeye katılan şirket ortaklarının sorumlulukları konusunda Türk Ticaret Kanunu, birleşme durumunda ortakların sorumlulukları maddesine atıf yapmıştır. Buna göre;
Bölünmeden önce, bölünmeye katılan şirketlerin borçlarından, ortakların sorumlu olması durumunda bu sorumluluk, bölünmeden sonra da devam eder. Bu sorumluluk için borcu doğuran sebeplerin bölünmenin ilanından önce gerçekleşmiş olması gerekmektedir.
Ortağın kişisel sorumluluğuna ilişkin istemler için zamanaşımı süresi ilan tarihinden itibaren 3 yıldır. Alacak, ilan tarihinden sonra muaccel olursa zamanaşımı süresi, muacceliyet tarihi itibariyle başlar.
Bölünme Sonucunda İşçilerin Durumu
Bölünme durumunda, işçilerle imzalanan iş sözleşmelerinin durumu, işçinin itiraz edip etmemelerine göre değişmektedir.
- İşçi itiraz etmezse, devir tarihine kadar sözleşmeden doğan bütün hak ve borçlar, devralan şirkete geçer.
- İşçi itiraz ederse iş sözleşmesi, kanuni işten çıkarma gününde, işçiye kanundan ve sözleşmeden doğan tüm haklar ödenmek suretiyle sonlandırılır.
Bölünen ve devralan şirketler, işçinin bölünmeden önce muaccel olmuş alacaklarından ve iş sözleşmesinin normal olarak sona ereceği veya işçinin itirazı nedeniyle sonlanacağı tarihe kadar doğacak borçlardan müteselsilen sorumludurlar.
İşçiler, muaccel olan veya muaccel olacak alacaklarının teminat altına alınmasını isteyebilirler.
Eğer bölünen şirketin ortakları, bölünmeden önce iş sözleşmesinden doğan ve bölünmeden önce muaccel olan borçlardan sorumlu ise bu sorumluluk, iş sözleşmesinin normal olarak sona ereceği veya işçinin itirazı nedeniyle sona ereceği tarihe kadar doğacak borçlar için müteselsil olarak devam eder.
