Türk Ticaret Kanunu, ticaret şirketlerinin birleşebilmeleri için iki yöntem öngörmüştür: “Devralma şeklinde birleşme” ve “Yeni Kuruluş Şeklinde Birleşme”.
DEVRALMA ŞEKLİNDE BİRLEŞME
Birleşme, bir şirketin diğerini devralması suretiyle yapılıyorsa bu birleşme, “Devralma Şeklinde Birleşme” olarak anılır. Birleşmeyi kabul eden şirket “devralan şirket” bu şirkete katılan şirket ise “devrolunan şirket” olarak anılır.
YENİ KURULUŞ ŞEKLİNDE BİRLEŞME
Birleşme, yeni kurulacak bir şirket içinde olacaksa bu birleşme “Yeni Kuruluş Şeklinde Birleşme” olarak anılır. Bu birleşmede, birleşmenin tesciliyle birlikte yeni şirketin tescili de yapılır ve birleşen şirketler tescil edilecek yeni şirket bünyesinde birleşirler.
TÜRK TİCARET KANUNUNA GÖRE GEÇERLİ BİRLEŞMELER
Türk Ticaret Kanunu’na göre, sermaye şirketleri;
- Sermaye şirketleriyle
- Kooperatiflerle
- Devralan olmak kaydıyla kolektif ve komandit şirketlerle birleşebilirler.
Şahıs Şirketleri;
- Şahıs şirketleriyle,
- Devrolunan olmak kaydıyla kooperatiflerle,
- Devrolunan olmak kaydıyla sermaye şirketleriyle birleşebilirler.
Kooperatifler;
- Kooperatiflerle,
- Sermaye şirketleriyle
- Devralan olmak kaydıyla şahıs şirketleriyle birleşebilirler.
Uygulama en çok tercih edilen şirket türleri olan anonim şirket, limited şirket, kooperatif ve şahıs şirketleri açısından kanundaki düzenlemeyi dikkate alırsak; anonim şirketler, limited şirketler ve kooperatifler, birbirleriyle devralma şeklinde birleşebilecekleri gibi yeni kuruluş şeklinde de birleşebilirler. Ancak bir anonim şirket, bir limited şirket veya bir kooperatif, bir şahıs şirketiyle ancak devralma şeklinde birleşebilir ve bu birleşmede şahıs şirketi, devrolunan şirket olmak zorundadır.
TASFİYE HALİNDEKİ ŞİRKETİN BİRLEŞMEYE KATILMASI
Tasfiye halindeki şirketin birleşmeye katılabilmesi, ancak;
- Malvarlığının ortaklara veya alacaklılara dağıtılmamış olması ve
- Devrolunan şirket olması
şartlarının varlıkları halinde mümkündür. Şirketin malvarlığını dağıtmaya başlamadığını ispatlayan belgeler, devralan şirketin bulunduğu yer ticaret sicil müdürlüğe ibraz edilmelidir.
SERMAYENİN KAYBI VEYA BORCA BATIKLIK HALİNDE BİRLEŞMEYE KATILMA
Sermaye ve kanuni yedek akçe toplamının yarısından fazlası zarar nedeniyle kaybolan veya borca batık olan şirket, kaybolan sermayeyi ve gerekiyorsa borca batıklığı karşılayabilecek kadar, tasarruf edilebilen özvarlığa sahip bir şirket ile birleşebilir. Diğer şirketin kaybolan sermayeyi veya borca batıklığı karşılayabileceğini ispatlar belgeler, devralan şirketin bulunduğu yer ticaret sicil müdürlüğüne ibraz edilmelidir.
BİRLEŞME HALİNDE ORTAKLARIN PAYLARI VE HAKLARI
SERMAYENİN ARTIRILMASI, ORTAKLARIN PAY VE HAKLARININ KORUNMASI
Devralma şeklinde birleşmede devralan şirket, devrolunan şirketin ortaklarının haklarının korunabilmesi için gerekli düzeyde sermaye artırımı yapmak zorundadır. Uygulamada devrolunan şirket sermaye kaybı yaşamamış ise, devralan şirketin sermayesi, devrolunan şirketin sermayesi kadar artırılmaktadır. Devrolunan şirketin sermayesinin kaybolmadığının ispatı için bu hususu gösterir YMM/SMMM raporunun tescil başvurusu esnasında ticaret sicil müdürlüğüne ibraz edilmesi gerekmektedir.
Devrolunan şirket ortaklarının da mevcut ortaklık pay ve haklarını koruyacak değerde, devralan şirketin pay ve haklarında istemde bulunma hakları vardır. Şirket malvarlıklarının değeri, oy haklarının dağılımı ve önem arz eden diğer hususlar değerlendirilerek bu haklar hesaplanır.
Ortaklık paylarında değişimler yaşanabilir ve bu değişimler nedeniyle ortaklara denkleştirme ödemeleri yapılabilir. Ancak denkleştirme değeri, devrolunan şirket ortaklık paylarının %10’undan fazla olamaz.
Devrolunan şirketin oy hakkına haiz olmayan pay sahibi ortaklarına da oy hakkına haiz olsun veya olmasın, aynı değerde paylar verilir.
Devrolunan şirket payına bağlı imtiyaz hakkı varsa, devralan şirkette de eşdeğer hak veya uygun bir karşılık verilir.
İmtiyazlı hak gibi, devrolunan şirketin intifa senetleri sahipleri varsa eşdeğer hak verilmeli veya devralan şirket, birleşme sözleşmesinin yapıldığı tarihteki gerçek değeriyle satın almak zorundadır.
Yapılacak hesaplama sonucunda paylarda değişim öngörülüyorsa bu değişimin oranı, öngörülüyorsa denkleştirme bedeli, oy hakkına haiz olmayan pay sahibi ortaklara, devralan şirket içinde verilecek payların oy hakkına haiz olup olmayacağı, mutlaka birleşme sözleşmesinde düzenlenmelidir. Aksi halde ticaret sicil müdürlüğü, şirket genel kurullarında birleşme kabul edilse dahi, birleşmenin tescil edilmesi talebini kabul etmeyecektir.
Birleşme sözleşmesinde gösterilen oy değişim oranları, tespit edilen denkleştirme bedelleri, ortakların haklarının kaybolmasına veya azalmasına yol açıyorsa, imtiyazlı hak sahipleri ve intifa senedi sahipleri için birleşme sözleşmesinde belirlenen eşdeğer hak veya uygun karşılık ya da satın alma bedeli, gerçek değerin altında ise ortaklar, genel kurul kararlarında muhalefetlerini belirtmek kaydıyla, Asliye Ticaret Mahkemeleri nezdinde, birleşme kararının iptali için dava açma hakları olduğu gibi, haklarının gerçek değerlerinin tespiti ve devralan şirket tarafından gerçek değerin ödenmesi talebiyle de dava açma hakları bulunmaktadır.
AYRILMA AKÇESİ
Birleşmeye katılan şirketler, birleşme sözleşmesinde ortaklara;
- Devralan şirkette pay ve ortaklık haklarının iktisabı ile payın gerçek değerine denk gelen ayrılma akçesi arasında seçimlik hak tanıyabilir; veya
- Seçimlik hak tanımaksızın ayrılma akçesi ödenmesi öngörülebilir.
Ayrılma akçesi öngörülüp öngörülmediği, seçimlik hak olarak mı yoksa doğrudan ödenmesi mi öngörüldüğü ve seçimlik hak olsun olmasın tespit edilen ayrılma akçesi miktarı, mutlaka birleşme sözleşmesinde düzenlenmelidir. Aksi halde ticaret sicil müdürlüğü, şirket genel kurullarında birleşme kabul edilse dahi, tescil talebini kabul etmeyecektir.
Birleşme Sözleşmesinde ayrılma akçesi belirlenmiş fakat belirlenen ayrılma akçesi gerçek değerin altında ise ortaklar, genel kurul kararlarında muhalefetlerini belirtmek kaydıyla, Asliye Ticaret Mahkemeleri nezdinde, birleşme kararının iptali için dava açma hakları olduğu gibi, ayrılma akçesinin gerçek değerlerinin tespiti ve bu değerin ödenmesi talebiyle de dava açma hakları bulunmaktadır.
BİRLEŞME SÖZLEŞMESİ VE BİRLEŞME RAPORU
BİRLEŞME SÖZLEŞMESİ
Türk Ticaret Kanunu’na göre ticaret şirketlerinin birleşmesi için, birleşmeye katılan şirketlerin taraf olacağı ve yönetim organları tarafından imzalanacak yazılı bir birleşme sözleşmesinin varlığı gerekmektedir. Birleşme sözleşmesi imzalandıktan sonra birleşmeye katılan şirketlerin genel kurulları tarafından onaylanmalıdır.
Birleşme Sözleşmesi, aşağıdaki unsurları içermelidir.
- Birleşmeye katılan şirketlerin unvanları, hukuki türleri, merkezleri,
- Yeni kuruluş şeklinde birleşme ise yeni şirketin türü, ticaret unvanı, merkezi,
- Şirket paylarının değişim oranı, öngörülmüşse denkleştirme tutarı, devrolunan şirketin ortaklarının, devralan şirketteki paylarına ve haklarına ilişkin açıklamaları,
- Devralan şirketin, imtiyazlı ve oydan yoksun payların sahiplerine ve intifa senedi sahiplerine tanıdığı hakları,
- Şirket paylarının değiştirilmesinin şeklini,
- Birleşmeyle iktisap edilen payların, devralan veya yeni kurulan şirketin bilanço karına hak kazandığı tarihi ve bu isteme ilişkin bütün özellikleri,
- Öngörülmüşse ayrılma akçesinin tek hak olarak mı yoksa seçimlik hak olarak mı düzenlendiği ve ayrılma akçesinin miktarı,
- Devrolunan şirketin işlem ve eylemlerinin devralan şirketin hesabına yapılmış sayılacağı tarihi,
- Varsa yönetim organlarına ve yönetici ortaklara tanınan özel yararları,
- Varsa sınırsız sorumlu ortakların isimlerini.
Birleşmenin ticaret sicili nezdinde tescili için ticaret sicil müdürlüklerine sunulması gereken belgelerden biri de birleşme sözleşmesidir ve birleşme sözleşmesinde, yukarıdaki hususlardan biri dahi eksik olduğu takdirde ticaret sicil müdürlüğü, birleşmenin tescili talebini kabul etmeyecektir.
BİRLEŞME RAPORU
Birleşmeye katılan şirketlerin yönetim organları, birleşme Sözleşmesine ilaveten, ayrı ayrı veya birlikte, birleşmeye dair bir rapor hazırlarlar. Rapor aşağıdaki hususları içermeli, hukuki ve ekonomik yönden açıklanmalı, gerekçeleri belirtilmelidir:
- Birleşmenin amacı ve sonuçları,
- Birleşme Sözleşmesi,
- Şirket paylarının değişim oranı ve öngörülmüşse denkleştirme akçesi; devrolunan şirketlerin ortaklarına devralan şirket nezdinde tanınan ortaklık hakları,
- Öngörülmüşse ayrılma akçesinin tutarı ve şirket pay ve ortaklık hakları yerine ayrılma akçesi verilmesinin sebepleri,
- Değişim oranının belirlenmesi yönünden payların değerlemesine ilişkin özellikler,
- Öngörülmüşse devralan şirket tarafından yapılacak artırımın miktarı,
- Öngörülmüşse, devrolunan şirketin ortaklarına, birleşme dolayısıyla yüklenecek olan, ek ödeme ve diğer kişisel edim yükümlülükleri ile kişisel sorumluluklar hakkında bilgi,
- Farklı türde şirketler birleşiyorsa, yeni tür dolayısıyla ortaklara düşen yükümlülükler,
- Birleşmenin, birleşmeye katılan şirketlerin işçileri üzerindeki etkileri ile mümkünse bir sosyal planın içeriği,
- Birleşmenin, birleşmeye katılan şirketlerin alacaklıları üzerindeki etkileri,
- Gerekiyorsa, ilgili makamlardan alınan onaylar.
Birleşme raporu da birleşme sözleşmesi gibi birleşmenin ticaret sicili nezdinde tescili için ticaret sicil müdürlüklerine sunulması gereken belgelerden biridir ve birleşme raporunda, yukarıdaki hususlardan biri dahi eksik olduğu takdirde ticaret sicil müdürlüğü, birleşmenin tescili talebini kabul etmeyecektir.
Ancak birleşen şirketler, küçük ve orta ölçekli şirketler ise ve şirketlerin tüm ortakları onaylarsa, birleşme raporu düzenlenmesinden vazgeçilebilir.
BİRLEŞME SÖZLEŞMESİ, BİRLEŞME RAPORU VE İLGİLİ BELGELERİ İNCELEME HAKKI
Birleşmeye katılan şirketlerden her biri, merkezleriyle şubelerinde, halka açık anonim şirketler ise, Sermaye Piyasası Kurulunun öngöreceği yerlerde aşağıdaki belgeleri, genel kurul kararından en az 30 gün önce ortakların, intifa senedi sahipleriyle şirket tarafından ihraç edilmiş bulunan menkul kıymet hamillerinin, menfaati bulunan kişilerin ve diğer ilgililerin incelemesine sunmakla yükümlüdür:
- Birleşme Sözleşmesi,
- Birleşme Raporu,
- Son üç yılın yılsonu finansal tabloları ve yıllık faaliyet raporu,
- Birleşme tarihi ile bilanço tarihi arasında en az altı ay zaman varsa ara bilanço.
Birleşmeye katılan şirketler, bu belgelerin nereye tevdi edildiklerini, nerede incelemeye hazır tuttuklarını en az üç iş günü önce Türkiye Ticaret Sicil Gazetesi ile şirket sözleşmesinde öngörülen gazetelerde ve şirketlerin internet sitelerinde ilan etmelidirler. Verilen ilanlarda, inceleme hakkının olduğu belirtilmelidir.
Bu bilgiye göre; birleşme sözleşmesi imzalandıktan, birleşme raporu hazırlandıktan ve yukarıdaki ilgili belgeler hazır olduktan sonra, birleşmenin onaya sunulacağı genel kurul için ilan tarihinden itibaren en az 3 iş günü + 30 gün beklenmesi gerekmektedir.
İnceleme hakkı sahipleri, yukarıda belirtilen incelemeye sunulacak belgelerden suret ve varsa basılı şekillerin verilmesini isteyebilir. Bunun için kendilerinden ücret veya masraf istenemez.
Birleşen şirketler, küçük ve orta ölçekli şirketler ise ve şirketlerin tüm ortakları onaylarsa, inceleme hakkından vazgeçilebilir.
MALVARLIKLARINDA DEĞİŞİKLİK
Birleşme sözleşmesinin imza tarihi ile genel kurul onayına sunulacağı tarih arasında birleşen şirketlerden birinin aktif veya pasif varlıklarında önemli değişiklik meydana gelmişse yönetim organı, bu durumu genel kuruluna ve diğer birleşen şirketlerin yönetim organlarına yazılı olarak bildirir. Birleşmeye katılan şirketlerin yönetim organları, bu durumda birleşme sözleşmesinde değişiklik yapılmasına veya birleşmeden vazgeçilmesine gerek olup olmadığı incelenir ve karara bağlanır.
BİRLEŞMENİN GÖRÜŞÜLECEĞİ GENEL KURULLAR VE KARAR İÇİN GEREKLİ NİSAPLAR
Birleşmeye katılan şirketlerden biri anonim şirket ise, birleşmenin gündemde olduğu genel kurul toplantılarında mutlaka bakanlık temsilcisi bulunması gerekmektedir. Bakanlık temsilcisinin tayini için de genel kurul tarihinden önce, genel kurulun yapılacağı yer Ticaret İl Müdürlüğüne başvurularak temsilci tayini talep edilmelidir.
NİSAPLAR
Aşağıda belirtilen şirketlerde sermayenin çoğunluğunu temsil etmesi kaydıyla, genel kurulda mevcut bulunan oyların en az ¾’ü ile birleşme sözleşmesi onaylanabilir:
- Anonim şirketlerde,
- Kooperatif tarafından devralınacak sermaye şirketlerde,
Aşağıda belirtilen şirketlerde, tüm ortakların oylarının en az ¾’ü ile birleşme sözleşmesi onaylanabilir:
- Limited şirketlerde,
- Kooperatiflerde,
Bir anonim şirket, bir limited şirket tarafından devralınıyorsa ve devralma ile ek yükümlülük veya kişisel edim yükümlülüğü öngörülüyorsa veya mevcut yükümlülük genişletiliyorsa birleşme sözleşmesi, oybirliği ile onaylanabilir.
Birleşme sözleşmesi ayrılma akçesi öngörüyorsa, o birleşme sözleşmesi genel kurullarda; sermaye şirketlerinde mevcut oy haklarının, şahıs şirketlerinde ise oy hakkına haiz ortaklarının %90’ının oyu ile onaylanabilir.
Birleşme sözleşmesinde devrolunan şirketin işletme konusunda değişiklik yapılması öngörülmüşse, ayrıca işletme konusu değiştirilmesi için, Türk Ticaret Kanunu’nda öngörülen nisaplar dikkate alınır.
BİRLEŞMENİN TESCİL VE İLANI
Şirketlerin genel kurullarında, yukarıda belirtilen nisaplar doğrultusunda birleşme kararı alınmasıyla birlikte yönetim organları, öncelikle http://mersis.gtb.gov.tr üzerinden birleşme başvurusu yapmalı, başvuru numarası almalı ve aşağıdaki belgeler ile ticaret sicil müdürlüklerine tescil için başvurmalıdır:
- Tescil talepli dilekçe,
- Genel Kurul tarihinden 3 iş günü + 30 gün önce inceleme hakkı verildiğine dair sicil gazetesi sureti,
- Birleşme kararının alındığı genel kurul toplantı tutanağının noter onaylı sureti,
- Taraflarca imzalı birleşme sözleşmesi,
- Birleşmeye katılan şirketlerce birlikte veya ayrı ayrı düzenlenmiş birleşme raporu,
- Birleşme, bakanlık veya bir resmi kurumun iznine tabi ise bu izin yazısı,
- Birleşme ile devralan şirketin sermayesi artıyorsa sermaye artış için gerekli belgeler,
- Yeni kuruluş şeklinde birleşme yapılıyorsa kuruluş evrakları (Şirket kuruluşuna ilişkin yazımıza buradan ulaşabilirsiniz)
- Sermayenin/özvarlıkların durumunu, alacakların teminat altına alındığını, taraflardan biri sermaye ve yedek akçeyi kaybetmişse diğer şirketin karşılayabilecek özvarlıklarının olduğunu, vs. gösterir YMM/SMMM raporu ve müşavirin yetki belgesi.
Birleşme, tescil ile hukuki geçerlilik kazanır. Tescil anında devrolunan şirketin tüm aktif ve pasifleri, kendiliğinden devralan şirkete geçer. İstisnalar haricinde, devrolunan şirketin ortakları, devralan şirketin ortakları olur.
Birleşme, tescili takiben Türkiye Ticaret Sicil Gazetesinde ilan olunur.
SERMAYE ŞİRKETLERİNİN KOLAYLAŞTIRILMIŞ ŞEKİLDE BİRLEŞMESİ
Türk Ticaret Kanunu, ortaklık yapısında benzerlikler olan ve devralma şeklinde birleşen sermaye şirketlerine, yukarıda belirtilen bir kısım usul zorunluluklarını yerine getirmeden birleşme imkanı tanımıştır. Konu ile ilgili detaylı yazımıza şuradan ulaşabilirsiniz.
ALACAKLARIN TEMİNAT ALTINA ALINMASI
Birleşmeye katılan şirketlerin alacaklıları, birleşmenin geçerliliğinden itibaren 3 ay içinde istemde bulunursa devralan şirket, bu alacağı teminat altına almak zorundadır. Birleşmeye katılan şirketler, alacaklılarına böyle bir haklarının olduğunu, yedişer gün arayla üç defa yapacağı ilanla ve internet sayfasında bildirir.
Diğer alacaklıların zarara uğramayacağı anlaşılırsa, devralan şirket teminat altına almak yerine alacağı doğrudan ödeyebilir.
ORTAKLARIN SORUMLULUKLARI
Birleşmeden önce, birleşmeye katılan şirketlerin borçlarından, ortakların sorumlu olması durumunda bu sorumluluk, birleşmeden sonra da devam eder. Bu sorumluluk için borcu doğuran sebeplerin birleşme ilanından önce gerçekleşmiş olması gerekmektedir.
Ortağın kişisel sorumluluğuna ilişkin istemler için zamanaşımı süresi ilan tarihinden itibaren 3 yıldır. Alacak, ilan tarihinden sonra muaccel olursa zamanaşımı süresi, muacceliyet tarihi itibariyle başlar.
