Türk Ticaret Kanunu’na göre ticaret şirketleri, anonim şirket, limited şirket, kollektif şirket, komandit şirket ve kooperatif şirketlerden ibaret olup, kollektif şirket ve komandit şirket şahıs şirketleri, anonim şirket, limited şirket ve sermayesi paylara bölünmüş komandit şirket sermaye şirketi olarak tanımlanmıştır.
Kollektif şirketin ortakları ile komandit şirketlerin komandite ortakları; şirketlerin her türlü borçlarından bir sınırlama olmaksızın malvarlıklarıyla sorumludurlar. Bu nedenle kollektif şirket ve komandit şirket, ticari uygulamada kurulumu çok tercih edilen şirket türleri değildir. Ticari uygulamada en çok karşılaşılan şirket türleri, sermaye şirketleri olan anonim şirket ve limited şirkettir.
Anonim şirket, ortaklarının sadece taahhüt ettikleri sermaye koyma borcu nedeniyle şirkete karşı sorumlu oldukları, ortakların şirket alacaklılarına ve vergi ile kamu borçlarına karşı sorumlu olmadıkları şirket türüdür.
Anonim şirket kurulması için nakdi veya ayni en az 50.000 TL sermaye taahhüt edilmesi gerekmektedir. Taahhüt edilen sermayenin en az ¼’ü tescilden önce yatırılmalı, kalan kısım da tescilden itibaren 24 ay içerisinde tamamlanmalıdır. Anonim şirketlerin yönetim organı yönetim kuruludur. Yönetim kurulu üyeleri en çok 3 yıl için seçilebilirler. Süresi tamamlanan yönetim kurulu üyesi, aksi kararlaştırılmadıkça yeniden seçilebilir.
Anonim şirket payları arasında imtiyazlı pay düzenleme hakkı bulunmaktadır. Buna göre anonim şirket paylarının bir kısmına kar payı, tasfiye payı, rüçhan ve oy hakkı konularında, esas sözleşmede yer alacak bir düzenleme ile üstün hak tanınabilir.
Anonim şirket payları, iktisap edilmesinden itibaren iki yıl içerisinde devredildiği takdirde, devirden doğan kazanç gelir vergisine tabi olacaktır. İki yılı geçen devirde gelir vergisi doğmayacaktır.
Sermayesi 250.000 TL veya daha fazla olan anonim şirketler, en az bir sözleşmeli avukat bulundurmak zorundadır.
Limited şirket de ortaklarının taahhüt ettikleri sermaye koyma borcu nedeniyle şirkete karşı sorumlu olduğu, vergi ve kamu alacağı dışındaki özel alacaklardan sorumlu olmadıkları şirket türüdür. Ancak vergi ve kamu borçlarında, anonim şirketin aksine, limited şirket ortaklarının şirketten tamamen veya kısmen tahsil edilemeyen veya tahsil edilemeyeceği anlaşılan vergi ve kamu borçlarından payları oranında sorumlulukları vardır. (Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun m. 35) Örneğin; bir limited şirketin ortağı olan A, şirket hisselerinin %25’ine sahip ve bu limited şirketin 100.000 TL tutarında ödenmemiş ve şirket malvarlığından tahsil edilememiş bir vergi borcu bulunmaktadır. Ortak A, bu borcun 25.000 TL’lik kısmından sorumludur ve bu kısım için A’ya başvurulabilir. Ortağın payını devretmesi halinde devir öncesinde doğan vergi ve kamu borcundan, devreden ve devralan, müsteselsilen sorumludur.
Limited şirket kuruluşu için nakdi veya ayni en az 10.000 TL sermaye taahhüt edilmiş olması gerekmektedir. Anonim şirketin aksine, limited şirkette tescilden önce sermaye yatırma zorunluluğu yoktur. Limited şirketin taahhüt edilen sermayesi, tescilden itibaren 24 ay içinde tamamlanmalıdır. Limited şirketin yönetim organı müdürdür. Birden çok müdür olması halinde müdürler kurulu kurulacaktır. Müdürler, süre sınırı olmaksızın, aksi karar alınıncaya kadar atanabilirler.
Limited şirketlerde imtiyazlı pay düzenlemesi yoktur. Yalnızca birden fazla paya sahip ortakların oy hakkının sınırlandırılabilmesi mümkün kılınmıştır.
Limited şirketlerde sözleşmeli avukat bulunma zorunluluğu yoktur.
Limited şirket paylarının devri halinde, iktisap tarihinden itibaren ne kadar süre geçmiş olursa olsun, devirden doğan kazanç, gelir vergisine tabi olacaktır.
Yukarıda belirtilen kamu ve vergi borcundan sorumluluğa ilave olarak, Vergi Usul Kanunu m. 10 uyarınca tüzel kişilerin kanuni temsilcilerinin vergi ödevlerinden sorumlu olması nedeniyle; anonim şirkette yönetim kurulu üyeleri, limited şirketlerde de müdürler, şirket ortağı olsun veya olmasın, şirket malvarlığından tahsil edilemeyen ve sebebiyet verdikleri vergi ve kamu borçlarından malvarlıklarıyla sorumludurlar.
Yukarıdaki bilgilere özet olarak, anonim şirket ve limited şirketi karşılaştırmak istersek;
| Anonim Şirket | Limited Şirket | |
|---|---|---|
| Sermaye Sınırı | Esas Sermaye Sisteminde 50.000 TL, Kayıtlı Sermaye Sisteminde 100.000 TL | 10.000 TL |
| Tescil öncesi sermaye | En az ¼’ü tescil öncesi yatırılmalıdır. Kalan kısım tescili takip eden 24 ay içinde tamamlanmalıdır. | Tescil öncesi sermaye koyma zorunluluğu yoktur. Tescili takip eden 24 ay içinde sermaye tamamlanmalıdır. |
| Ortak Sayısı | Bir kişi tarafından dahi kurulabilir. Ortak sayısı bakımından bir sınırı yoktur. | Bir kişi tarafından dahi kurulabilir. Ortak sayısı en fazla 50 olabilir. |
| Yönetim Organı | Yönetim Kuruludur. Yönetim Kurulu bir veya birden fazla kişiden oluşabilir. | Müdürlerdir. Şirketin bir veya birden fazla müdürü olabilir. |
| Yönetim Organı Görev Süresi | Yönetim Kurulu üyesi en çok 3 yıllık süre için seçilebilir. Esas Esas sözleşmede aksi düzenleme bulunmadıkça, aynı kişiler yeniden üye olarak seçilebilir. | Seçilen müdürler, aksi karar alınıncaya kadar görevinde bulunabilir. |
| Halka Arz | Hisseleri halka arz edilebilir. Ortak sayısı 500’den fazla olursa anonim şirket, halka arz olmuş sayılır ve Sermaye Piyasası Kanununa tabi olur. | Hisseleri halka arz edilemez. |
| Ticari Borçlar ve Diğer Özel Borçlardan Sorumluluk | Ortaklar ve Yönetim Kurulu üyeleri, kefil olmadıkları müddetçe ticari borçlardan ve diğer özel borçlardan sorumlu değildir. | Ortaklar ve Müdürler, kefil olmadıkları müddetçe ticari borçlardan ve diğer özel borçlardan sorumlu değildir. |
| Yönetim Organının Vergi ve Kamu Borcundan Sorumluluğu | Yönetim Kurulu üyeleri, şirketin tahsil edilemeyen vergi ve kamu borçlarından VUK m. 10 uyarınca malvarlıklarıyla sorumludur. | Müdürler, şirketin tahsil edilemeyen vergi ve kamu borçlarından VUK m. 10 uyarınca malvarlıklarıyla sorumludur. |
| Yönetim Organında Yer Almayan Ortakların Vergi ve Kamu Borcundan Sorumluluğu | Yönetim Kurulu üyesi olmayan ortak, şirketin vergi ve kamu borçlarından sorumlu değildir. | Müdür olmayan ortak, şirketin tahsil edilemeyen vergi ve kamu borçlarından, pay oranında doğrudan doğruya sorumludurlar. |
| Hisse Devrinin Usulü | Noter huzurunda pay devri yapılmasına gerek yoktur. Esas Sözleşmede aksi düzenlenmemişse taraflar arası yazılı sözleşme ile hisse devri yapılabilir. Hisse devrinin tesciline de gerek yoktur. | Hisse devrinin noter huzurunda yapılması gerekir. Yapılan pay devrinin genel kurul tarafından onaylanması ve ticaret siciline tescil edilmesi gerekmektedir. |
| Hisse Devrinin Mali Sonuçları | Hisse devri, hissenin iktisabından itibaren iki yıl içerisinde gerçekleşirse, elde edilen kazanç, gelir vergisine tabidir. İki yıldan sonra yapılan devirlerde elde edilen kazanç, gelir vergisine dahil değildir. | İktisap tarihine bakılmaksızın, hisse devri halinde elde edilen kazanç, gelir vergisine tabidir. |
| Avukat Bulundurma Zorunluluğu | Sermayesi 250.000 TL’nin üzerinde olan anonim şirketler, sözleşmeli bir avukat bulundurmak zorundadır. | Limited şirketler için avukat bulundurma zorunluluğu yoktur. |
| İmtiyazlı Pay | Payların bir kısmına, oy ve rüçhan hakkı, kar payı, tasfiye payı vs. konularında imtiyaz tanınabilir. | Paylara imtiyaz düzenlenemez. Sadece birden çok payı olan ortakların oy hakkının sınırlandırılması mümkündür. |
Sonuç olarak, ticari faaliyete başlayan, şirket kurmak isteyen kişiler için en uygun şirket türü, ticari faaliyet alanına, şirket sermayesine, şirket ortaklarının kar hedeflerine, ortakların sorumluluk alıp almamasına göre, hisse devir hedefi olup olmamasına göre belirlenebilecektir.
